یکی از فعالان پایین دست صنعت پتروشیمی در خصوص درخواست‌ها و نیازهای بخش پایین دست صنعت پتروشیمی معتقد است درخواست مدیران و مالکان این صنعت در 3 بخش قابل بررسی است. علیرضا حائری ضمن آنکه اصلی‌ترین درخواست این بخش از صنعت را تامین خوراک و مواد اولیه بر‌شمرد افزود: ما خواهان آنیم که خوراک و مواد اولیه در بورس کالا به اندازه کافی عرضه شود. به این معنا که تولید‌کنندگان این بخش به علت عدم عرضه کافی این مواد با کاهش ظرفیت و تولید روبه‌رو می‌شوند یا اینکه مواد مورد نیاز آنها در خارج از بورس و بازارهای آزاد عرضه می‌شود و این تولید‌کنندگان برای تامین نیاز خود گاه مجبورند مایحتاج خود را با قیمت بالاتر از بازار سیاه تهیه کنند که تمام این موضوعات نشان می‌دهد خلأ عرضه محصولات پتروشیمی در بورس کالا می‌تواند چه نتایجی به همراه داشته باشد.

وی در ادامه تصریح کرد: تامین زنجیره ارزش و کامل کردن این حلقه بحث همیشگی این صنعت بوده و از زمان تاسیس مجتمع‌های پتروشیمی در کشور مقوله تامین تمام و کمال نیاز بخش پایین دستی مطرح شده است و همواره این موضوع مطرح شده که ابتدا نیاز واحدهای داخلی و بازارهای داخلی تامین شود و در گام بعدی به مقوله صادرات مواد اولیه پرداخته شود.

این فعال اقتصادی می‌گوید: این در حالی است که در یکی از بندهای اقتصاد مقاومتی تاکید شده است که تامین نیاز بازارهای داخل اولویت اول مجتمع‌های پتروشیمی باشد.

حائری در ادامه افزود: درخواست دوم حاکی از آن است که قیمت‌گذاری به نحوی انجام شود که صنایع پایین‌دستی محصولات پتروشیمی هم بتوانند از مزیت نسبی وجود ذخایر گازی و نفتی در کشور برخوردار باشند و این‌گونه نباشد که تمامی این مزایای نسبی و ارزش افزوده در همان زنجیره اول محبوس شود و نرخ محصول به حدی برسد که دیگر قابل رقابت نباشد.

وی درخصوص درخواست سوم تصریح کرد: شرایطی فراهم‌ آید که به‌دلیل شفافیت و شرایط عادلانه تمامی مواد اولیه در بورس کالا عرضه شوند و دیگر بازار سیاهی برای عرضه مواد وجود نداشته باشد.

این فعال اقتصادی در ادامه بزرگ‌ترین مشکل واحدهای تولیدی را نقدینگی برشمرد و گفت: اگر فضایی حکم شود که تولید‌کنندگان بخش پایین دست بتوانند به‌صورت اعتباری موارد اولیه را از بورس خریداری کنند به‌طور حتم شاهد جهش در این بخش از صنعت پتروشیمی خواهیم بود. به عقیده وی در شرایط فعلی این مساله بسیار سخت است که تولید‌کننده بتواند 100 درصد پول خرید مواد اولیه را پیش بدهند و بعد از دو هفته ماده اولیه مورد نیاز خود را دریافت کنند. بنابراین می‌توان با تاکید بر تامین مواد اولیه از بورس کالا با حل این سه موضوع برای همیشه امنیت عرضه را از طریق بورس کالا برقرار کرد و نیازی به امتحان کردن روش‌های پیشین نباشد.

وی می‌گوید: در شرایط فعلی کمبود نقدینگی سبب می‌شود که تولید‌کننده مجبور شود مقدار کمتری از مواد اولیه مورد نیاز خود را در‌خواست کند و در پی این جریان به تبع چرخه تولیدی بنگاهش با مشکل روبه‌رو می‌شود و نمی‌تواند آن طور که باید و شاید به مسیر خود ادامه دهد. در طرف دیگر اگر بخواهد مقدار بیشتری ماده اولیه بخرد نقدینگی‌اش کم می‌شود و مجبور است از جاهای دیگر کار بزند (که در این صورت کیفیت محصول پایین می‌آید) یا کالای نهایی تولیدی خود را با قیمت بالاتری عرضه می‌کند که در نهایت برآیند این دو عامل سبب می‌شود توان رقابت با کالای مشابه خارجی گرفته شود و علاوه بر این بخش زیادی از بازارهای هدف خود در کشورهای خارجی را از دست می‌دهد و در مواردی با اینکه تولید‌کنندگان زیادی در کشور وجود دارند؛ به‌دلیل کیفیت بالاتر محصولات مجبور به وارد کردن نیاز بازارهای داخلی خود می‌شود.

وی افزود: در نتیجه همه این صحبت‌ها می‌توان گفت اگر عرضه به اندازه کافی باشد و ظرفیت صنایع پایین‌دستی پر باشد و بتوانند بر روی این ظرفیت کار کنند و شرایط خرید اعتباری با حداقل 2 ماه فرصت باز پرداخت وجود داشته باشد بدون‌شک صنایعی که در زنجیره بعدی هستند، می‌توانند رشد کنند و ضمن پایین آوردن قیمت تمام‌شده محصولات خود، فروش بیشتری داشته باشند و به این طریق پول بیشتری به چرخه اقتصادی تزریق کرده و باعث رشد اقتصاد کشور شوند.

حائری می‌گوید: مساله دیگری که در این میان وجود دارد، این است که اگر این صنایع با زیان و کاهش ظرفیت روبه‌رو شوند طبیعی است که درخواست برای محصولات مجتمع‌های پتروشیمی هم رفته‌رفته کم می‌شود و با توجه به اینکه همیشه هم بازارهای صادراتی خوبی برای محصولات مجتمع‌های پتروشیمی وجود ندارد، این امر باعث تضعیف مجتمع‌های پتروشیمی هم خواهد شد.

این کارشناس صنعت درخصوص نامه اخیر وزیر صنعت به رئیس‌جمهوری مبنی بر خروج عرضه پتروشیمی‌ها از بورس کالا تصریح کرد: فعالان صنایع پایین‌دست به‌خصوص صنعت نساجی با عرضه مواد از طریق بورس کالا موافق هستند و راضی به خروج عرضه این محصولات از بورس و تبدیل شدن به قراردادهای دو‌طرفه نیستند.

وی می‌گوید: علت هم این است که سازو کار بورس یک روند شفاف است و علاوه بر اینکه باعث رونق در بورس می‌شود، شفافیت در عرضه‌ها را به همراه دارد و به راحتی می‌توان مقدار عرضه، تقاضا و خریداران را از طریق این سازو کار مشخص کرد.

حائری در ادامه ضمن آنکه خارج شدن عرضه‌های پتروشیمی‌ها از بورس کالا را پنهان‌کاری برشمرد، تصریح کرد: وقوع چنین اتفاقی باعث می‌شود مجتمع‌های پتروشیمی قراردادهای دو جانبه خود را داشته باشند و هیج الزامی برای فاش کردن مقدار عرضه، نوع معامله، قیمت و... وجود نداشته باشد و این امر سبب بههم ریختگی وضعیت و آسیب این صنعت به‌خصوص در بخش پایین‌دست خواهد شد.

وی می‌گوید: به عقیده من همین صحبت‌ها باعث می‌شود که در شرایط فعلی بورس نتواند آن‌طور که باید و شاید قوی عمل کند و به فعالیت بپردازد و برخی شنیده‌ها حاکی از آن است که در همین شرایط هم برخی پتروشیمی‌ها قراردادهای دو سویه‌ای بستند و البته از طریق سازو کار بورس کالای خود را تحویل می‌دهند.

این فعال بخش پایین‌دست صنعت پتروشیمی در ادامه افزود: همین امر باعث شده که بسیاری از بنگاه‌ها برای تامین ماده اولیه بنگاه خود با مشکل روبه‌رو شوند و برای فرار از این مشکل یا باید از بازار آزاد با قیمت بالاتر خریداری کنند یا دست به واردات بزنند که هر دوی این موارد مشکلات خاص خود را دارد.

این فعال اقتصادی درخصوص روش جایگزین با فرض اینکه دیگر از سازوکار بورس استفاده نشود، اظهار کرد: به باور من روش جایگزین روشی است که قبل از ورود این محصولات به بورس کالا استفاده می‌شد، به این معنا که در آن زمان پتروشیمی‌ها محصولات خود را از طریق قرار دادهای دو‌جانبه می‌فروختند و از این طریق مشتریان خود را انتخاب می‌کردند و قاعدتا آن دسته از تولید‌کنندگانی که توان بالاتری داشتند، در میدان بازی می‌ماند و بقیه به‌راحتی حذف می‌شدند ولی این روش باعث عدم شفافیت و مسائلی همچون رانت می‌شود و چالش‌های زیادی را به‌وجود می‌آورد.